تولید کنندگان نوشابه انرژی زا ( به انگلیسی Energy drink) از محصولات مدعی هستند که آن ها توجه و تمرکز را بهبود بخشیده و همچنین منجر به ارتقای عملکرد ورزشی می شود.
طبق مطالعات صورت گرفته، اثرات استفاده از نوشابه انرژی زا در تمام اندام های بدن از جمله سیستم عصبی محیطی و مرکزی، سیستم قلبی – عروقی، دستگاه گوارش، کبد و دستگاه ادراری بروز می یابد.
اجزای نوشیدنی در روده کوچک جذب و از طریق سیاهرگ باب به کبد منتقل می شود. کبد یک جایگاه مهم برای استخراج و تبدیل متابولیک بسیاری از اجزای نوشابه های حاوی کافئین است.
علی رغم این که کبد مهمترین ارگان مسئول متابولیز درشت مغذی ها و ریز مغذی ها و یکی از اندامهای هدف مهم در مصرف این دسته از نوشیدنی ها است، مطالعات به طور دقیق به تغییرات کبدی مربوطه اشاره نکرده اند.
با ما همراه باشید تا نگاهی به ترکیبات موجود و اثرات مربوطه داشته باشیم.
ترکیبات قندی نوشابه انرژی زا
یک قوطی 250 میلی لیتری، حاوی 35 گرم قند به شکل ساکاروز، گلوکز و فروکتوز است. میزان مجاز مصرف روزانه قندهای ساده 32 گرم به ازای هر 2000 کیلوکالری مصرفی است، بدین ترتیب میزان قند موجود در نوشابه دو تا سه برابر بیشتر از مقدار توصیه شده است. شواهد علمی نشان می دهد که قندهای ساده همچون فروکتوز می تواند سبب ایجاد مقاومت انسولینی، پراکسیداسیون لیپیدی و التهاب بافت کبدی شود.
کافئین در نوشابه انرژی زا
به طور متوسط در هر 500 میلی لیتر از این محصول، حدود 160 میلی گرم کافئین وجود دارد که می تواند سهم قابل توجهی در مصرف روزانه کافئین داشته باشد. کافیین متابولیسم کربوهیدرات و لیپید در کبد را تحت تأثیر قرار می دهد، همچنین جذب گلوکز و ذخیره گلیکوژن در کبد را به سبب افزایش سطح گلوکز خون پس از مصرف تسهیل می کند.
علاوه بر این کافیین سبب اکسیداسیون اسیدهای چرب می شود. به همین دلیل مصرف متعادل نوشیدنی حاوی کافئین مثل نوشابه انرژی زا به کاهش بروز دیابت نوع 2 و کبد چرب کمک می کند. از سوی دیگر، میزان بالای کافئین در ترکیب با قندهای ساده می تواند منجر به مقاومت انسولینی و بروز بیماری های مختلف متابولیک شود.
آمینو اسید و تائورین در نوشابه انرژی زا
تاورین ترکیب یک آمینواسید است که در سنتز سایر اسید آمینه ضروری نقش دارد. میزان مصرف مجاز روزانه در حدود 400-40 میلی گرم است. با این وجود، هر نوشابه انرژی زا حاوی 2000 میلی گرم تائورین است که 50-5 برابر بیشتر از مقدار توصیه شده است. با این وجود طبق مطالعات، این مقدار سبب وقوع عوارض جانبی نمی شود.
به سبب خاصیت ثبیت کنندگی غشا، تاورین در تنظیم متابولیسم پروتئین، کربوهیدرات و الکترولیت نقش دارد. این ماده با اسید صفراوی ترکیب و نقش مهمی در بهبود پایداری کلوئیدی صفرا داشته و از بروز کلستاز پیشگیری می کند. همچنین این ترکیب دارای خواص آنتی اکسیدانی است. مطالعات زیادی نقش این ماده در درمان و پیشگیری از بیماری های کبدی را نشان داده است.
اسید گلوکورونیک و دی گلوکورونولاکتوز در نوشابه انرژی زا
این ماده و محصول هیدرولیز آن – اسید گلوکورونیک – متابولیت های اندوژنس هستند و در غذاهای طبیعی یافت می شوند (2-1 میلی گرم در روز). مصرف یک قوطی 250 میلی لیتر از نوشابه انرژی زا حاوی 1200 میلی گرم از این ترکیب، معادل 500 برابر مصرف مجاز روزانه است. با وجود استفاده گسترده از این ماده در تولید نوشیدنی ها، هیچ مطالعه ای راجع به اثرات سمی آن در بدن انسان موجود نیست.
نوشابه انرژی زا الکل دار
ترکیب الکل در فرمولاسیون نوشابه انرژی زا ، اثرات منفی بر روی کبد را تشدید می کند. نوشابه انرژی زا الکل دار علاوه بر این کاهش حساسیت نسبت به علائم مسمویت با الکل، کم آبی بدن و ناهماهنگی در سیستم عصبی سوماتیک و خودمختار را در پی داشته و اثرات آن به تدریج بر روی سیستم قلبی – عروقی و سایر اندام ها نمایان می گردد.
عوارض مصرف نوشابه انرژی زا برای کودکان و نوجوانان
مطالعات نشان می دهد که مصرف این دسته سبب بروز عوارضی همچون سردرد، آریتمی، بی خوابی و اضطراب در میان نوجوانان می گردد. این عوارض جانبی در میان نوجوانان باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد؛ زیرا آن ها در دوره مهمی از رشد شناختی و جسمی قرار دارند.
عوارض مصرف نوشابه انرژی زا در مردان و زنان
این محصولات سبب بهبود علائم خستگی در بدن شده و این ویژگی باعث شده که به ویژه افراد ورزشکار و دانشجویان به منظور افزایش بارکاری یا بهبود عملکرد به مصرف این دسته از نوشیدنی ها روی آورند.
بسیاری از این محصولات حاوی مواد روانگردان با خواص محرک بوده که می تواند منجر به مسمومیت گردد. علاوه بر این، مصرف مکرر آن ها در برخی موارد با تشنج، سکته مغزی و آسیب موقت یا دائمی به اندام تناسلی همراه است.
عوارض جنسی نوشابه انرژی زا
در سال های اخیر، بروز ناباروری در میان مردان رو به افزایش است. شواهد علمی نشان می دهد که برخی مواد موجود در نوشابه های انرژی زا ، تداخل بالقوه ای با عملکردهای بیولوژیکی همچون تولید مثل، رشد جنینی و تنظیم متابولیسم دارند. به همین دلیل مطالعات متعددی به بررسی اثرات دراز مدت و پیامد آن در انسان ها اختصاص یافته است.
مردان تمایل به مصرف نوشابه انرژی زا دارند تا عملکرد خود را به لحاظ جسمی و جنسی بهبود بخشند. با این وجود، استاد دپارتمان علوم روانشناسی تگزاس؛ معتقد است سطح بالای کافئین موجود در نوشیدنی ها می تواند سبب بروز اختلالات خواب در مردان می شود.
مطالعه ای که در ژورنال Reproductive Toxicology منتشر شد؛ نشان می دهد که مصرف کافئین در زنان تأثیر قابل توجهی بر باروری یا احتمال بارداری زوجین ندارد.
اما مطالعه بر روی 600 مرد نشان داد، مصرف بیش از 300 میلی گرم کافئین در روز توسط مردان با کاهش در باروری همراه بوده است. در مردانی که یک یا چند نوشیدنی در روز مصرف می کردند، کاهش 54 درصدی در باروری مشاهده گردید.
اهمیت ترکیبات نوشابه انرژی زا
نوشیدنی ها با دارا بودن مقادیر زیاد کافئین سبب استقامت بیشتر، حفظ هوشیاری و خلق و خو، بهبود زمان واکنش، تمرکز، افزایش حافظه، عملکرد شناختی و کاهش خواب آلودگی در طول رانندگی طولانی مدت می شوند. این اثرات در درجه اول مرتبط با کافئین بوده و یا در اثر هم افزایی با سایر ترکیبات همچون تائورین و گلوکورونولاکتون ایجاد می شود.
از سوی مطالعات نشان می دهد مصرف بیش از حد کافئین مرتبط با اختلالاتی همچون روان پریشی یا شیدایی، بیش فعالی، پرخاشگری، آریتمی، سندروم حاد عروق کرونر و حتی مرگ ناگهانی است.
هر چند برخی مطالعات اثرات فیزیولوژیکی مواد فعال موجود در ترکیب را مورد توجه قرار داده اند، با این وجود پیامدهای دراز مدت آن هنوز به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است.
برخی مطالعات استفاده از این نوشیدنی را با سایر عادات ناسالم همچون مصرف الکل، سوء مصرف مواد مخدر ، استعمال سیگار و خشونت جنسی در نوجوانان و جوانان مرتبط دانسته اند.
هنوز نظری ثبت نشده،نظر خود را ثبت کنید!